Rolstoelster met een kinderwens? Antwoorden op je vragen over zwangerschap en bevalling

Waar vind je als vrouw in een rolstoel informatie over zwangerschap en bevalling? Lees hier antwoorden op veelgestelde vragen en ervaringstips van paralympisch rolstoelbasketbalster en moeder Carina de Rooij.

‘Voor bijna elk probleem is er wel een oplossing’

Carina de Rooij is ervaringsdeskundige zwangerschap en bevalling met een lage dwarslaesie. Ze heeft twee tienerdochters. ‘Toen ik de eerst keer zwanger was, was er nog weinig informatie te vinden. Ik heb het vooral zelf uitgevonden. Dat is met Google en de social media van nu wel anders.’

Wat is Carina’s belangrijkste tip? ‘Ik denk dat het belangrijk is om je goed in te lezen, en te spreken met rolstoelgebruikers die al ervaring hebben. Elke handicap is anders, en je zal moeten kijken welke tips voor jou bruikbaar zijn. Voor bijna elk probleem is er wel een oplossing.’

Zwanger worden

De meeste jonge vrouwen die rollend door het leven gaan, kunnen op een natuurlijke manier zwanger worden (op voorwaarde dat je volledig penetrerende geslachtsgemeenschap kan hebben). Een lichamelijke beperking zoals, een dwarslaesie heeft in principe geen invloed op de vruchtbaarheid van vrouwen. Voor vrouwen met vruchtbaarheidsproblemen zijn er mogelijkheden om via vruchtbaarheidsbehandelingen of kunstmatige bevruchting (IVF) toch zwanger te worden.

Als je zwanger wilt worden is het een goed idee om vooraf je arts en/of specialisten te raadplegen. Die kunnen helpen beoordelen hoe je lichamelijke conditie is en wat de mogelijke problemen en risico’s zijn rond de zwangerschap. Een enkele keer wordt zwangerschap afgeraden: dit overkwam Esther Vergeer, die uiteindelijk toch moeder werd met hulp van een draagmoeder.

Bepaalde geneesmiddelen die je misschien gebruikt in verband met je dwarslaesie, kunnen een zwangerschap in de weg staan of mogelijk schadelijk zijn voor de foetus. Een arts kan je hierover adviseren.

Risico’s

Zwangerschap en een rolstoel kunnen prima samengaan. Mocht je je daar zorgen om maken: er zijn geen aanwijzingen dat je meer kans loopt op een doodgeboren kindje dan bij andere vrouwen. Ook zal de zwangerschap over het algemeen geen nadelige invloed hebben op eventueel letsel en je beperkingen.

Wel zijn er specifieke risico’s en complicaties die vaker voorkomen bij vrouwen met een rolstoel dan bij anderen. Een zwangerschap bij vrouwen met een rolstoel wordt altijd als ‘hoog-risico’ aangemerkt en vraagt om extra controles en begeleiding van artsen, gynaecologen en verloskundigen. Vanaf het moment dat je zwanger wilt worden tot na de bevalling.

Zwangerschap bij vrouwen met een dwarslaesie

Welke problemen kan je eventueel verwachten tijdens de zwangerschap? Carina heeft een lage dwarslaesie en heeft allebei haar zwangerschappen als positief ervaren: ‘Ik heb kunnen basketballen tot ongeveer 4 maanden. Mijn tweede bevalling is met 40 weken ingeleid, omdat ik te veel last had van mijn bekken. Verder ben ik maar tegen één probleem aangelopen: ik ben tijdens mijn zwangerschap gaan katheteriseren, terwijl ik dat daarvoor niet deed. Mijn blaas kwam te veel in de verdrukking om hem goed te legen.’

Blaasontsteking en urineweginfecties zijn een veelvoorkomend en vaak terugkerend probleem bij mensen met een dwarslaesie, zeker bij zwangere vrouwen met ruggenmergletsel. De ontstekingen kunnen een risico vormen, onder andere omdat ze mogelijk weeën veroorzaken die tot een voortijdige bevalling kunnen leiden. Om deze reden zal je je urine dus vaak moeten laten testen op tekenen van ontsteking.

Door een toename van je gewicht gedurende de zwangerschap en veranderingen in de gewichtsverdeling en je zithouding, heb je als aanstaande moeder in een rolstoel meer kans op een verminderde doorbloeding en decubitus. Ook kunnen transfers lastiger worden naarmate je buik groeit.

‘Ik merkte verder dat bijvoorbeeld uitstapjes met de auto mij veel energie kosten. Meer dan bij een valide zwangerschap’, aldus de ervaringen van Carina. ‘De lichaamsinspanning is gewoon net wat groter. Dus even snel een boodschap met de auto, kan als een zware activiteit voelen.’

Hoge dwarslaesie en zwangerschap

Zwangerschap bij vrouwen in een rolstoel – met name vrouwen met een hoge dwarslaesie - wordt in verband gebracht met een hoger risico op vroeggeboorte en specifieke aandoeningen zoals trombose, verhoogde bloeddruk en/of AD. Autonome dysreflexie (AD), dit is een zeer ernstige acute bloeddrukverhoging bij mensen met een (hoge) dwarslaesie. Een van de kenmerkende symptomen is hevige kloppende hoofdpijn.

Voor vrouwen met een hoge dwarslaesie geldt verder een verhoogde kans op ademhalingsstoornissen.

Daarnaast kan het zijn dat een zwangere vrouw met een beschadiging van het ruggenmerg door een verminderd gevoel niet opmerkt als haar vliezen breken. Deze vliezen beschermen de baby tegen infecties. In specifieke gevallen kunnen deskundigen daarom adviseren om vanaf de 28^e week extra op controle te komen en om vanaf de 30^e week rust te houden. Soms is een ziekenhuisopname de beste optie om de laatste fase van de zwangerschap te monitoren.

Bevalling bij vrouwen met een dwarslaesie

Het risico op vroeggeboorte bij vrouwen in een rolstoel is 35% hoger dan bij vrouwen zonder lichamelijke beperkingen.

Zoals bij elke andere zwangere vrouw, zal het medisch team adviseren over de mogelijkheden voor een natuurlijke, vaginale bevalling of een keizersnede. Soms is bij de controles al duidelijk dat een keizersnede nodig is en wordt deze ingepland. Soms wordt ook de beslissing voor een keizersnede op het laatste moment genomen, als een natuurlijke bevalling niet naar wens verloopt.

Carina de Rooij is tweemaal zonder complicaties bevallen: ‘De eerste keer via een natuurlijke bevalling na 42 weken. De tweede keer ben ik bij 40 weken ingeleid.’

Bij vrouwen met een beschadiging of vervorming van het geboortekanaal (inwendig of uitwendig), zal normaliter een keizersnede worden uitgevoerd. In andere gevallen zullen de mogelijkheid en wenselijkheid van een natuurlijk bevalling afhangen van allerlei overwegingen. Onder andere de conditie van het bekken, eventueel restletsel, littekens en mogelijke wonden maar ook de spierkracht in de onderbuik en het onderlichaam spelen daarbij een rol. Bij voldoende spierkracht kunnen weeën via een verharding van de buik en samentrekking van de baarmoeder toch worden waargenomen, ondanks het gebrek aan gevoel.

Een hoog risico op AD kan een reden zijn om een ruggenprik toe te passen. De verdoving helpt om te voorkomen dat zenuwen overprikkeld raken en Autonome Dysreflexie optreedt.

Na de bevalling

In de dagen na haar bevalling heeft een moeder in een rolstoel vrijwel dezelfde zorg nodig als elke andere vrouw die net is bevallen. Het is wel extra belangrijk om voldoende rust te nemen, ontspanning te zoeken en om goed op je voeding te letten (vooral als je borstvoeding geeft). Het lichaam heeft na de bevalling ongeveer zes weken nodig om te herstellen.

Een rolstoel heeft zo ook zijn voordelen. ‘Omdat ik mij verplaatste in een rolstoel was ik direct na de bevalling al meteen mobieler,’ vertelt Carina, ‘Alles wordt wat meer ondersteund.’

Infecties vormen één van de belangrijkste risico's voor de gezondheid van vrouwen die net zijn bevallen. Om ontstekingen te voorkomen, wordt aanbevolen om geen bad te nemen maar wel om dagelijks te douchen. Het kan zijn dat je hulp nodig hebt bij het douchen. Mogelijk kan je partner, een familielid of een kraamhulp je helpen.

Als je tijdens de bevalling bent ingeknipt of uitgescheurd, moet speciale aandacht worden besteed aan de hygiëne. De hechtingen dienen meerdere keren per dag gespoeld te worden en het wondgebied moet daarna telkens goed worden gedroogd. Mogelijk heb je ook voor deze handelingen hulp nodig van anderen.

Veel vrouwen krijgen aambeien door de hoge druk die optreedt in de anus en omgeving tijdens een bevalling. Koude kompressen en zalf kunnen verlichting bieden. Het is daarbij belangrijk om eventuele hechtingen in verband met uitscheuren of inknippen niet aan te raken.

Veel vrouwen hebben de eerste tijd na de bevalling plasklachten. Aangezien een dwarslaesie sowieso het plassen en de signalen tussen blaas en hersenen verstoort, is het plassen bij jonge moeders met een dwarslaesie zeker een aandachtspunt. Normaal wordt geadviseerd om na een bevalling veel te drinken, 2 liter per dag. Drinken en een vezelrijk dieet zijn ook belangrijk voor de stoelgang. Dwarslaesie, zwangerschap en bevalling hebben invloed op de stoelgang en afhankelijk van jouw situatie kan je meer last hebben van obstipatie, spasmen en andere ongemakken. Overleg problemen met je medisch team.

Borstvoeding en verzorging

Carina heeft altijd met plezier borstvoeding gegeven ‘Voor mij was dit niet anders dan als ik valide was geweest. Maar ook dit zal per handicap verschillen’, voegt ze toe.

De meeste moeders met een dwarslaesie kunnen net als Carina hun baby zonder problemen borstvoeding geven, maar dit geldt niet voor iedereen. Sommige moeders kunnen tijdens het geven van borstvoeding meer last krijgen van een spastische blaas (reflexincontinentie). Andere vrouwen produceren niet genoeg moedermelk omdat de melkproductie onvoldoende gestimuleerd wordt. Het contact tussen baby en tepel speelt hierbij een belangrijke rol. Maar door de dwarslaesie is er mogelijk geen of onvoldoende gevoel in de tepel om de melkreflex op gang te brengen.

‘Qua verzorging moet je voor jezelf ontdekken wat fijn werkt’, vindt Carina. ‘Wij hadden een aangepast bedje en box (op hoogte met deurtjes). Daarnaast een tafel of plank als verschoontafel. Daar reed ik met mijn rolstoel onder. Zo kon ik er goed bij. De Maxi-Cosi stond standaard in de auto en ik ging met de baby in een draagzak naar de auto.’

Tot slot

Overweeg je om moeder te worden, zonder je te laten beperken door je rolstoel? Hopelijk heb je iets opgestoken van dit blogartikel over zwangerschap en bevalling. En van de ervaringstips van Carina de Rooij. De Sint Maartenskliniek heeft ook een interessant artikel over dit onderwerp, het heet: ‘Kan ik nog kinderen krijgen na een dwarslaesie. We raden je aan om voor meer informatie en medische begeleiding contact op te nemen met je vaste artsenteam.

Voor meer info en ervaringsverhalen over het moederschap met een rolstoel, lees ook ons blogartikel Het moederschap met een lichamelijke beperking. Je vindt er ook links om in contact te komen met andere rollende moeders.